سنگ عقیق از نظر پیشوایان دین اسلام چه فضایل و خواصی دارد؟

فضایل و خواص سنگ عقیق از نظر پیشوایان دین اسلام

سنگ عقیق در کشورهایی همچون یمن، هندوستان، ایران، چین در رنگ های گوناگون قرمر، زرد و سفید یافت می شود. اما فضائل و فواید گفته شده درباره درباره کدام نوع عقیق است؟ و آیا این فواید درباره تمام عقیق ها صحت دارد و یا فقط مخصوص عقیق یمانی است؟

ابن شهر آشوب نقل می‌کند که: روزی جبرئیل بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد و گفت:(یا رسول الله! پروردگارم بر تو سلام و درود می فرستد و می فرماید انگشترت را در دست راست کن و نگین آنرا هم عقیق قرار بده) و به پسر عمویت علی نیز بگو انگشترش را در دست راست کند و نگین آن را عقیق قرار دهد.» پیامبر پیام جبرئیل را به امیرمؤمنان علی رسانیدند. حضرت علی عرضه داشت: «یا رسول الله عقیق چیست؟» رسول خدا(ص) فرمود: «عقیق کوهی در کشور یمن است.»

روزی امیر مؤمنان علی(ع) از کنار جسد کشته ای می گذشتند که انگشتری با نگین عقیق در دست داشت. در این حال حضرت فرمود: «انگشترش را برای من بیاورید!». همراهان حضرت، انگشتر آن مرد مقتول را از دستش در آوردند و به حضرت دادند. امیر مؤمنان نگاهی به آن انگشتر کردند و فرمود: «برای چه از صاحبت که تو را در دست داشت محافلت نکردی (و مانع کشته شدنش نشدی؟» پس انگشتر به صدا در آمد و گفت: یا علی من عقیق يمانی نیستم. کنایه از این که خاصیت حفظ از حوادث و بلایا ویژه عقيق يماني است.

با توجه به دو حدیثی که ذکر گردید و دیگر قراین باید گفت که خواص یاد شده برای عقیق، ویژه عقيق يمانی به خصوص عقيق يمانی سرخ است. البته نمی توان گفت که عقیق دیگر مناطق چون عتیق ایرانی و هندی و چینی و… هیچ خاصیتی ندارد، بلکه همه این خواص به طور کامل در آنها نیست؛ چراکه بنابر روایات، بعضی از امامان(ع) عقيق روم در دست داشته اند و اگر عقيق رومی هیچ فضیلتی نداشته، آن بزرگواران در دست نمی کرده اند. گفتنی است معدن عقیق کشور یمن در منطقه جنوبی شهر صنعان می باشد.

فضائل سنگ عقیق

۱. نخستین سنگ ایمان آورنده به خدا، پیامبر و ائمه(ع)

سلمان فارسی روایت می کند که روزی پیامبر اکرم(ص) تا به امیرمؤمنان(ع) فرمود: «یا علی، انگشتر را در دست راست کن تا از دسته مقربان الهی باشی!» حضرت عرضه داشت: «یا رسول الله، مقربان درگاه الهی چه کسانی هستند؟»

پیامبر(ع) فرمود: «آنها جبرئیل و میکائیل اند.»

باز حضرت پرسیدند: «چه انگشتری در دست کنم؟»

پیامبر(ص) فرمود: «عقیق قرمز، پس همانا سنگ عقیق اول کوهی است که اقرار کرد به وحدانیت خدا و به پیامبری من و به وصایت تو یا علی و امامت فرزندان بعد از تو و به بودن بهشت برای محبان تو و شیعیان فرزندانت.»

۲. با ایمان ترین سنگ در میان سنگها

امام صادق(ع) فرمود: «دوست دارم که هر مؤمنی از شیعیان ما پنج انگشتر را در دست داشته باشد. یکی از آنها عقیق است؛ زیرا عقیق با ایمان ترین و مؤمن ترین سنگ به خدا و به ما اهل بیت در میان سنگهاست.»

۳. اول کوه شهادت دهنده به ولایت امیرمؤمنان(ع)

امام رضا(ع) ضمن حدیثی در فضیلت روز غدیر فرمود: «خداوند ولایت امیر مؤمنان(ع) را بر ساکنان طبقات هفتگانه آسمان عرضه کرد. پس اول کسانی که به ولایت امیرمؤمنان علی(ع) ایمان آوردند، ساکنان طبقه هفتم آسمان بودند. خداوند (به علت این عمل آنان) آسمان هفتم را به عرش خودش آراست و عرش خود را در آسمان هفتم قرار داد. پس از آن، ساکنان طبقه چهارم به ولایت امیرمؤمنان(ع) اقرار کردند. خداوند آسمان چهارم را هم به بیت المعمور آراست و بیت المعمور را در آن جا قرار داد. سپس ساکنان آسمان دنیا به امامت امیرمؤمنان اقرار کردند و ایمان آوردند خداوند آسمان دنیا را نیز به ستارگان مزین کرد و بعد طبقات دیگر آسمان ها ایمان آوردند. سپس ولایت امیر مؤمنان(ع) را بر زمین (هفت طبقه زمین) عرضه کرد. اول جایی که به ولایت امیر مؤمنان اقرار نمود، سرزمین مکه بود. پس خداوند آن را به وجود کعبه آراست. سپس سرزمین مدینه ایمان آورد، پس آن سرزمین را به وجود پیامبر آراست. سپس سرزمین کوفه به ولایت امیر مؤمنان اقرار کرد. خداوند آن را نیز به وجود امیرمؤمنان علی آراست. سپس خداوند ولایت امیر مؤمنان را بر کوهها عرضه کرد. پس اولین کوه هایی که به ولایت امیر مؤمنان شهادت دادند سه کوه عقیق، فیروزه و یاقوت بودند.

۴. تسبيح سنگ عقیق و استغفار برای دوستان محمد و آل محمد

بشیر خدمت امام صادق(ع) عرض کرد «فدایت شوم، چه نگینی بر روی انگشترم قرار دهم؟» حضرت فرمود: «ای بشیر! چرا از استفادۂ عقیق قرمز و عقیق زرد و عقیق سفید غافلی؟ پس همانا این سه عقیق، سه کوهی هستند در بهشت که کوه عقیق قرمز بر خانه پیامبر(ص) در بهشت و کوه عقیق زرد بر خانه فاطمه زهرا(ع) در بهشت و کوه عقیق سفید نیز بر خانه امیر مؤمنان(ع) از در بهشت سایه افکنده است و همه این خانه ها یکی ست. همانا این سه کوه، خدا را تسبیح و تقدیس و تمجید می گویند و برای دوستان و محبان آل محمد(ص) استغفار میکنند.

۵. تكلم خداوند با حضرت موسی(ع)

امام صادق(ع) فرموده اند: «انگشتر عقیق در دست کنید. همانا خداوند با پیامبرش، موسی(ع) بر روی کوه عقیق سخن گفت و موسی بر این کوه به مقام د کلیم اللهی رسید.»

۶. معراج پیامبر(ص)

پیامبر اکرم(ص) می فرماید: «در شب معراج که به آسمان ها سفر کردم (به عرش رفتم) به مرتبه ای رسیدم که نزدیک تر از آن، به مقام ربوبیت، تصور پذیر نیست. پس خداوند در آنجا با من بین دو کوه عقیق سخن گفت.»

با نگاه به این دو حديث، که خداوند بر روی کوه عقیق با حضرت موسی(ع) و بین دو کوه عقیق با پیامبرش حضرت محمد(ص) سخن گفت، عنایت خداوند به سنگ عقیق معلوم می شود. و این بدان جهت است که اول سنگی بوده که به یگانگی خدا و نبوت پیامبر(ص) و ولایت امیر مؤمنان(ع) شهادت داده است.

حکایت و آدابی مربوط به سنگ عقیق

۱. صدقه امیرمؤمنان(ع) به مرد فقیر در حال نماز

در کتب تاریخ نقل شده که وقتی مرد فقیری وارد مسجد شد و از اصحاب درخواست کمک کرد و کسی جز امیر مؤمنان(ع) که در حال نماز بود، به او کمک نکرد و آیه ولایت: «إنّما ولیّکم الله و رسوله والّذین آمنوا الّذین یقیمون الصّلاۀ و یؤتون الزّکاۀ و هم راکعون» نازل شد، آن انگشتری که امیر مؤمنان(ع) به مرد فقیر داد، عقیق قرمز یمانی بوده است.

۲. آداب استخاره

در کتاب مصباح درباره آداب و مستحبات عمل استخاره آمده است که استخاره کننده، انگشتر عقیق در دست راست کند، در حالی که روی آن نوشته شده باشد: « محمد و علی» و سپس با دست راست قبضه ای بگیرد.

۳. آداب خوردن تربت امام حسين(ع)

در کتاب بحارالانوار برای خوردن تربت امام حسین(ع) و شفا طلبی از آن آدابی ذکر شده است، از جمله آنکه: هرگاه خواستی مقداری از تربت امام حسین(ع) را برداری و استفاده کنی، انگشتر نقره در دست کن که نگین آن عقیق باشد و بر روی آن نوشته باشد «ما شاء الله لا قوة الا بالله استغفر الله».

۴. دفن میت

سیره و روش بسیاری از بزرگان و علما. این چنین بوده که بر روی نگین عقیقی، اسم جلاله خداوند و اسماء چهارده معصوم را حک کرده و وصیت می کردند که بعد از مرگ آنها، در هنگام دفنشان. این نگین را در دهان آنها بگذارند. این عمل یکی از مستحباتی است که بسیار سفارش شده است.

فواید و خواص سنگ عقیق

۱. از بین بردن فقر

امام رضا(ع) درباره یکی از خواص عقیق می فرماید: «دست کردن انگشتر عقیق، فقر را از بین می برد و دست کردن آن نفاق را نیز نابود می کند.»

امام صادق(ع) در حدیثی طولانی درباره خواص سنگ عقیق فرمود: « خیلی عجیب است که شخصی در دستش انگشتر عقیق باشد و درهم و دینار (پول) نداشته باشد.»

امام رضا(ع) می فرمایند: «کسی که انگشتری با نگین عقیق در دست کند، فقیر نمی شود.»

۲. وسعت بخشیدن به رزق و بی نیاز کردن از مردم

بشیر از امام باقر(ع) پرسید: چه نوع نگینی را روی انگشترم قرار دهم حضرت فرمود: «ای بشير! چرا از عقیق قرمز و عقیق زرد و عقیق سفید غافلی! همانا این سه، کوههایی هستند در بهشت… تا آن جا که فرمود: هر کس یکی از انواع عقیق را در دست کند و شیعه ما اهل بیت نیز باشد، به جز خیر و خوبی و وسعت در رزق نمی بیند و بی نیاز از مردم می گردد.»

٣. افزودن بر ثواب نماز

الا امیرمؤمنان على(ع) می فرماید: «کسی که انگشتر عقیق در دست کند و دو رکعت نماز با آن بخواند، ثواب آن دو رکعت، برابر با هزار رکعت نمازی است که بدون انگشتر عقیق بخواند.»

۴. دور داشتن از قطع دست و خونریزی شدید

روزی اعمش از اصحاب امام صادق(ع) به همراه حضرت در کنار قصر منصور دوانیقی ایستاده بودند که ناگهان مردی تازیانه خورده از خانه بیرون آمد. پس حضرت فرمود: «ای اعمش نگاه کن و ببین نگین انگشتر این مرد چیست؟» اعمش پیش رفته و خوب نگریست و گفت: یابن رسول الله، نگین انگشتر او عقیق نبود.

حضرت فرمود: «ای اعمش! بدان اگر نگین انگشترش عقیق بود تازیانه نمی خورد. اعمش گفت: یابن رسوالله از خواص انگشتر عقیق بیشتر برایم بگویید؟ حضرت فرمود: دست کردن انگشتر عقیق، از قطع شدن دست محافظت میکند.» گفت: دیگر چه خواصی دارد؟ حضرت فرمود: «از خونریزی شدید نیز جلوگیری می کند.»

۵. تسریع در اجابت دعا و برآوردن حوائج

امام صادق(ع) در حدیثی در ادامه بیان فواید انگشتر عقیق می فرماید: خداوند دوست دارد دستی که برای دعا کردن به درگاهش بلند می شود، با انگشتر عقیق باشد.»

امیرمؤمنان(ع) فرمود: «هیچ دستی نزد خداوند در هنگام دعا محبوب تر از دستی نیست که در آن انگشتر عقیق باشد.»

امام سجاد(ع) میفرماید: پیامبر اکرم(ع) فرمود: «هرکس انگشتر عقیق در دست کند (و دعا کند) خداوند حوایجش را برآورده می سازد.»

۶. مانع شکنجه و تازیانه از روی ظلم

روزی مردی از کنار امام باقر(ع) عبور کرد که دستگاه ظالمانه حکومتی بنی امیه به ناحق او را تازیانه زده بودند. پس امام باقر(ع) به راوی فرمود: چرا همراه خود انگشتر عقیق نداشت!؟ بدان همانا اگر انگشتر عقیق در دست داشت، به او تازیانه به ناحق نمی زدند.»

۷. ایمنی از شر حاکم ظالم و هراس انگیزها

امام باقر(ع) فرمود: «دست نمودن انگشتر عقیق، انسان را از شر سلطان ظالم و هر چه که او از آن می ترسد و می گریزد، نگاه می دارد.»

روزی حاکم شهر دستور داد تا یکی از سادات را بدون جرم دستگیر کنند. وقتی سربازان آن مرد را می بردند، امام صادق(ع) او را در آن وضعیت مشاهده نموده و فرمود «برای او انگشتر عقیق بفرستید (تا آن را در دست کند)». خانواده آن مرد انگشتر عقیقی به او دادند، پس آن مرد از حاکم، اذیت و آزاری ندید.

۸. قرار گرفتن در پناه مخصوص خدا و ولى خدا

اسماعیل فرزند امام صادق(ع) از جدش امام باقر(ع) نقل می کند که حضرت به او فرمود: «ای فرزندم! هرکس شب را صبح کند، در حالی که انگشتر عقیق در دست راست داشته باشد و هنگام صبح قبل از آنکه کسی را ببیند، نگین

انگشترش را برگرداند، به طوری که در کف دستش قرار گیرد وسورۂ قدر را بخواند و بعد بگوید: « آمَنتُ بِاللّهِ وَحدَهُ لا شَریکَ لَهُ و کَفَرتُ بِالجِبتِ وَ الطّاغُوتِ، و آمَنتُ بِسرّ ِ آلِ مُحَمَّدٍ و عَلا نِیِّتِهِم، وَ ظاهِرِهِم و باطِنهِم و أَوَّلِهِم و آخِرِهِم»، خداوند او را در آن روز از شر آن چه از آسمان نازل می شود و به سوی آسمان بالا می رود و همچنین از شر آن چه در زمین فرو می رود و از آن خارج می شود، حفظ می کند و در محافظت خدا و ولی خدا به سر می برد تا صبح را به شب رساند.

۹. حرز سلامتی از هر بلاء

امير مؤمنان علی(ع) می فرماید: «انگشتر عقیق در دست کنید که مایه برکت برای شما قرار داده شده است تا از بلاها و حوادث ایمن باشید.»

بشير از امام باقر(ع) پرسید: «چه نوع نگین و سنگی را برای رکاب انگشترم تهیه کنم؟» حضرت فرمودند:« ای بشیر! چرا غافلی از عقیق قرمز، زرد و سفید؟ (یعنی این نگین ها را انتخاب کن) پس هرکس یکی از آنها را انگشتر خود قرار دهد، از جمیع بلاها و حوادث مصون و محفوظ می ماند.»

امام صادق(ع) می فرماید: «همانا عقیق انسان را در مقابل هر گونه بلا و حادثه ای محافظت می کند»

۱۰. نگاهدار انسان در سفر

امام صادق(ع) می فرماید: «عقیق حرز در سفر است و دست کردن انگشتر آن در هنگام سفر، انسان را از خطرهای سفر محفوظ و مصون می دارد.»

یکی از اصحاب پیامبر(ص) می گوید: «روزی مردی نزد پیامبر(ص) آمد و از دزدان قافله در مسیر مسافرت و دزدیده شدن اموالش توسط آنها شکایت کرد. حضرت فرمودند: «چرا انگشتر عقیق در دست نمی کنی؟ پس همانا انگشتر عقیق انسان را از هر بدی محافظت می کند.»

۱۱. عاقبت به خیری انسان در زندگی

راوی از امام باقر(ع) پرسید: «چه نوع نگین و سنگی را بر روی انگشترم قرار دهم؟» حضرت فرمود: « ای بشیر! چرا از عقیق قرمز، زرد و سفید غافلى؟ هر کس از شیعیان ال محمد(ع) باشد و یکی از این سه نوع عقیق را در دست کند، در زندگی اش مگر، خیر و برکت و خوبی نمی بیند.»

حضرت زهرا(ع) از رسول خدا(ص) نقل می فرماید: «هرکس انگشتر عقیق در دست کند، همیشه خیر و خوبی می بیند.»

پیامبر اکرم(ص) می فرماید: «خداوند عاقبت کسی را که انگشتر عقیق در دست نماید، به خیر و خوبی ختم می کند.»

۱۲. باز داشتن از عذاب خداوند

امام کاظم(ع) از اجداد طاهرینش نقل می فرماید: «زمانی که خداوند موسی بن عمران را خلق کرد (وقتی او را در میقات به رسالت مبعوث کرد) با موسی بن عمران سخن گفت، سپس خداوند عنایت ویژه ای بر اهل زمین کرد و از نور صورت حضرت موسی، کوه عقیق را آفرید، سپس خداوند قسم یاد نمود: به عزتم قسم هرگز نمی سوزانم و عذاب نمیکنم دستی را که در آن انگشتر عقيق باشد، به شرط آن که ولایت علی را در دل داشته باشد.»

سلمان و ابن عباس از پیامبر(ص) به روایت می کنند که فرمود: «در سفر معراج، به آن مقامی رسیدم که نزدیک تر از آن به خداوند تصور شدنی نیست. خداوند با من بین دو کوه عقیق سخن گفت و خطاب رسید: یا احمد! همانا من تو و علی را از نور خودم خلق کردم و این دو کوه عقیق را (که در عرش می بینی) از نور صورت علی بن ابی طالب خلق کردم. پس به عزت و جلالم قسم می خورم که به راستی خلق کردم این دو کوه عقیق را تا نشانه ای باشد میان موجودات و آفریده هایم و مؤمنان با این علامت شناخته می شوند. (ای رسول ما) به راستی به عزتم قسم یاد می کنم که همانا و آتش جهنم را بر کسانی که انگشتر عقیق در دست می کنند و ولایت علی(ع) را در سینه دارند و شیعه اویند، حرام کردم.»